آیه 10 سوره جاثیة

مِنْ وَرائِهِمْ جَهَنَّمُ وَ لا يُغْنِي عَنْهُمْ ما كَسَبُوا شَيْئاً وَ لا مَا اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْلِياءَ وَ لَهُمْ عَذابٌ عَظِيمٌ «10»

مِنْ وَرائِهِمْ جَهَنَّمُ‌: از پيش روى ايشان است جهنم كه بدان متوجه‌اند، يا از عقب آنان كه بعد از مردن خواهد بود، وَ لا يُغْنِي عَنْهُمْ ما كَسَبُوا شَيْئاً: و باز ندارد از ايشان آنچه كسب كرده باشند از مال و اولاد چيزى را از عذاب و عقاب، وَ لا مَا اتَّخَذُوا: و نه آنچه فرا گرفته‌اند، مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْلِياءَ: از غير خدا دوستان، يعنى معبودان كه به اميد شفاعت آنها را پرستش كردند، وَ لَهُمْ عَذابٌ عَظِيمٌ‌: و مر ايشان راست در جهنم عذابى بزرگ كه شدت و سختى آن از حد و حصر متجاوز باشد.

تِلْكَ آياتُ اللَّهِ نَتْلُوها عَلَيْكَ بِالْحَقِّ فَبِأَيِّ حَدِيثٍ بَعْدَ اللَّهِ وَ آياتِهِ يُؤْمِنُونَ «6» وَيْلٌ لِكُلِّ أَفَّاكٍ أَثِيمٍ «7» يَسْمَعُ آياتِ اللَّهِ تُتْلى‌ عَلَيْهِ ثُمَّ يُصِرُّ مُسْتَكْبِراً كَأَنْ لَمْ يَسْمَعْها فَبَشِّرْهُ بِعَذابٍ أَلِيمٍ «8» وَ إِذا عَلِمَ مِنْ آياتِنا شَيْئاً اتَّخَذَها هُزُواً أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ مُهِينٌ «9» مِنْ وَرائِهِمْ جَهَنَّمُ وَ لا يُغْنِي عَنْهُمْ ما كَسَبُوا شَيْئاً وَ لا مَا اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْلِياءَ وَ لَهُمْ عَذابٌ عَظِيمٌ «10»

ترجمه‌

اين آيتهاى خدا است ميخوانيم آنها را بر تو براستى و درستى پس بكدام سخن بعد از خدا و آيتهايش ميگروند

و اى بر هر دروغگوى گنه كارى‌

ميشنود آيتهاى خدا را كه خوانده ميشود بر او پس اصرار ميكند بر گناه بحال تكبّر و نخوت گوئيا نشنيده است آنرا پس بشارت ده او را بعذابى دردناك‌

و چون بداند از آيتهاى ما چيزى را ميگيرد آنرا باستهزاء آن گروه براى آنها عذابى است خوار كننده‌

از پى دنياشان جهنّم است و كفايت نميكند از آنها آنچه كسب كردند چيزيرا و نه آنچه گرفتند غير از خدا دوستانى و براى آنها عذابى است بزرگ.

جلد 4 صفحه 633

تفسير

علائم و امارات و دلائلى كه در آيات سابقه ذكر شد دلائل توحيد خدا است كه بقصد اعجاز در قالب الفاظ الهى در آمده و آياتى از قرآن كريم شده كه خداوند آنها را بر پيغمبر خود تلاوت ميفرمايد براستى و درستى و حقّ و حقيقت و ميفرمايد اگر كفّار و مشركين مكّه باين آيات قانع و مطمئن نشوند پس بكدام حديث و خبر و سخن بعد از آيات خدا و سخن او ايمان ميآورند و بنابر اين يا قبل از لفظ جلاله بايد حديث تقدير نمود يا بايد گفت مراد آيات اللّه است و تقديم لفظ جلاله براى مبالغه و تعظيم است چنانچه ميگويند خوشم آمد از فلانى و كرمش يعنى از كرم فلانى در مقام مبالغه و تعظيم و فرموده واى بحال هر بسيار دروغگو يا دروغ بزرگ گو و بسيار گناهكارى كه ميشنود آيات قرآن را كه براى او تلاوت ميشود و با وجود اين اصرار بدروغگوئى و معصيت خدا دارد از روى تكبّر و تفرعن مانند آنكه نشنيده باشد او آن آياترا پس مژده ده چنين شخصى را بعذاب اليم جهنّم كه خدمتش خواهد رسيد و ويل گاهى بچاه يا واديى در جهنم كه عذابش شديدتر است تفسير ميشود و چون علم پيدا كند آن شخص افّاك اثيم از راه شنيدن به آيه‌اى از آيات قرآن استهزاء و سخريّه نمايد بآن مانند ابو جهل كه شجره زقّوم و اوصاف آن در كلام الهى را مسخره كرد و نضر بن حارث كه قصص قرآن را بافسانه رستم و اسفنديار تشبيه مينمود و البتّه عذاب اين قبيل اشخاص در اين عالم مقرون بخوارى و مذلّت است و در پس پرده غيب اين جهان براى آنان جهنّم است چون وراء بر متوارى و غائب از نظر در هر جانب كه باشد اطلاق ميشود و دفع نميكند از آنها آنچه جمع و كسب نمودند از اموال و اولاد و آنچه گرفتند آنها جز خدا از ياران و اعوان و انصار چيزى از عذاب خدا را در دنيا چنانچه در فتوحات اسلامى از جنگ بدر و غيره مشهود شد و در آخرت براى آنها عذابى بزرگتر از عذاب دنيا است و محتمل است چنانچه مفسّرين فرموده‌اند مراد از آنچه گرفتند غير از خدا اولياء بتها باشد كه قائل بشفاعت آنها بودند و بنابر اين ظاهرا عذاب مخصوص بآخرت باشد و تؤمنون بصيغه خطاب نيز قرائت شده است.

جلد 4 صفحه 634

مِن‌ وَرائِهِم‌ جَهَنَّم‌ُ وَ لا يُغنِي‌ عَنهُم‌ ما كَسَبُوا شَيئاً وَ لا مَا اتَّخَذُوا مِن‌ دُون‌ِ اللّه‌ِ أَولِياءَ وَ لَهُم‌ عَذاب‌ٌ عَظِيم‌ٌ «10»

‌از‌ عقب‌ ‌آنها‌ جهنّم‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌بر‌ ‌آن‌ وارد ميشوند و بينياز نميكند ‌آنها‌ ‌را‌ آنچه‌ اتخاذ كردند ‌از‌ ‌غير‌ ‌خدا‌ اوليائي‌ و ‌از‌ ‌براي‌ ‌آنها‌ ‌است‌ عذاب‌ عظيم‌.

مِن‌ وَرائِهِم‌ جَهَنَّم‌ُ خداوند اهل‌ جهنّم‌ ‌را‌ معين‌ فرموده‌ و صفات‌ ‌آنها‌ ‌را‌ بيان‌ كرده‌ ميفرمايد: وَ لَقَد ذَرَأنا لِجَهَنَّم‌َ كَثِيراً مِن‌َ الجِن‌ِّ وَ الإِنس‌ِ لَهُم‌ قُلُوب‌ٌ لا يَفقَهُون‌َ بِها وَ لَهُم‌ أَعيُن‌ٌ لا يُبصِرُون‌َ بِها وَ لَهُم‌ آذان‌ٌ لا يَسمَعُون‌َ بِها أُولئِك‌َ كَالأَنعام‌ِ بَل‌ هُم‌ أَضَل‌ُّ أُولئِك‌َ هُم‌ُ الغافِلُون‌َ اعراف‌، آيه 178.

وَ لا يُغنِي‌ عَنهُم‌ ما كَسَبُوا نه‌ مال‌ و نه‌ جاه‌ و نه‌ منصب‌ و نه‌ مقام‌ و نه‌ اولاد و نه‌ عشيره‌ و نه‌ اتباع‌ و نه‌ ‌غير‌ اينها آنچه‌ ‌در‌ دنيا بدست‌ آورده‌اند و بآنها ميپردازند.

وَ لا مَا اتَّخَذُوا مِن‌ دُون‌ِ اللّه‌ِ أَولِياءَ نه‌ الهه ‌آنها‌ ‌از‌ اصنام‌ و شمس‌ و قمر و نار و بقر و عجل‌ و شجر و ملك‌ و جن‌ و انس‌، و نه‌ دوستان‌ و مواليان‌ ‌آنها‌.

وَ لَهُم‌ عَذاب‌ٌ عَظِيم‌ٌ تمام‌ عذاب‌ها عظمت‌ دارد لكن‌ سبك‌ و سنگين‌ ‌است‌ اعظم‌ ‌آنها‌ ‌اينکه‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌در‌ ميان‌ عذاب‌ها عظيم‌ ‌است‌.

111

]

(آیه 10)- این آیه «عذاب مهین» را چنین شرح می‌دهد: «پشت سرشان دوزخ است» (مِنْ وَرائِهِمْ جَهَنَّمُ).

تعبیر به پشت سر، با این که دوزخ جلو آنها قرار دارد، و در آینده به آن می‌رسند، ممکن است از این نظر باشد که آنها اقبال به دنیا کرده، و آخرت و عذاب الهی را نادیده گرفته و پشت سر انداخته‌اند.

و به هر حال در دنباله آیه می‌افزاید: اگر آنها گمان می‌کنند اموال سرشار، و بتها و خدایان ساختگیشان، گرهی از کار آنها می‌گشاید سخت در اشتباهند، چرا که «هرگز آنچه را به دست آوردند آنها را (از عذاب الهی) نجات نمی‌بخشد و نه اولیائی که غیر از خدا برای خود برگزیدند» مایه نجاتشان خواهند بود (وَ لا یُغْنِی عَنْهُمْ ما کَسَبُوا شَیْئاً وَ لا مَا اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْلِیاءَ).

و چون هیچ راه فرار و نجاتی نیست باید در آتش قهر و غضب الهی بمانند «و عذاب بزرگی برای آنهاست» (وَ لَهُمْ عَذابٌ عَظِیمٌ).

آنها آیات الهی را کوچک شمردند، خداوند عذاب آنها را بزرگ می‌کند، آنها بزرگی فروختند خدا نیز عذاب عظیم به آنها می‌دهد.